Dwutlenek azotu to czerwono-brązowy gaz, mający charakterystyczny ostry zapach. Choć może on powstawać z przyczyn naturalnych, to dominującą przyczyną jego emisji jest działalność człowieka. W naszym kraju jego głównymi źródłami są: transport drogowy, produkcja energii i rolnictwo (kolejno: 35%, 21% i 20% zgodnie z danymi EEA z 2021 r.), a także przemysł oraz sektor komunalny (po 11%).
Jak podaje publikacja, którą przygotował dr hab. Michał Krzyżanowski, profesor wizytujący w Imperial College London, na zlecenie HEAL, wpływ NO2 na zdrowie ludzi jest przedmiotem badań od lat 70. ubiegłego wieku. Naukowcom w dość krótkim czasie udało się wykazać, że dzieci narażone na podwyższone stężenie dwutlenku azotu częściej zapadają na choroby układu oddechowego. Kolejne kilkadziesiąt lat badań dostarczyło wielu szczegółowych dowodów na to, jak szeroki jest związek ekspozycji na tę substancję z pogorszeniem stanu zdrowia. Dziś wiemy, że NO2 może przyczyniać się do rozwoju wielu chorób układu oddechowego i krążeniowego, a także wpływać na wzrost umieralności z tego powodu. Wykazano także, że nawet niski poziom stężenia tej substancji jest niekorzystny dla człowieka. Istotnym jest również fakt, że dwutlenek azotu podczas słonecznych dni na skutek promieniowania UV może przyczyniać się do tworzenia toksycznego ozonu troposferycznego.
Wskutek zwiększenia liczby wyników badań naukowych wykazujących związek dwutlenku azotu ze stanem zdrowia publicznego, w 2021 r. Światowa Organizacja Zdrowia obniżyła aż czterokrotnie rekomendowaną wartość graniczną dla średniorocznego stężenia NO2 (do 10 μg/m3). W związku z pojawieniem się nowych wytycznych WHO obecnie w Unii Europejskiej trwa proces rewizji obowiązujących przepisów dotyczących jakości powietrza.
Biorąc pod uwagę obszerną bazę wyników badań naukowych dokumentujących wpływ dwutlenku azotu na zdrowie ludzi, rekomendujemy unijnym i krajowym decydentom szereg działań służących ochronie zdrowia przed zanieczyszczeniem NO2:
Zmiana prawnie wiążącej średniorocznej wartości granicznej dla NO2 na 10 ug/m2 do 2030 r. (zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia) oraz ograniczenie możliwości odstępstw od tego limitu.
Poprawa standardów informowania społeczeństwa, m.in. poprzez wysyłanie alertów o wysokim poziomie zanieczyszczenia NO2 i występujących z tego powodu zagrożeniach dla zdrowia, a także regularne komunikowanie o wpływie NO2 na zdrowie oraz zmodyfikowanie wskaźników jakości powietrza w taki sposób, aby uwzględniały informacje o zagrożeniach dla zdrowia i rekomendacje dla grup szczególnie wrażliwych.
Udoskonalenie monitoringu stężeń NO2 poprzez umieszczenie stacji pomiarowych w mniejszych miejscowościach oraz w lokalizacjach odwiedzanych przez grupy szczególnie narażone (takie jak dzieci, osoby chore lub o utrudnionym dostępie do świadczeń zdrowotnych), a także w miejscach o potencjalnie najwyższych przekroczeniach.
Przy podejmowaniu wszelkich decyzji strategicznych uwzględnianie wyników badań naukowych dotyczących wpływu NO2 i innych zanieczyszczeń powietrza na zdrowie na podstawie niezależnego przeglądu prowadzonego przez WHO.
Pełną publikcjae można zobaczyć na stronie HEAL Polska
