O co chodzi?
Celem tej inicjatywy jest ustanowienie przez Komisję Europejską Europejskiego Organu Ochrony Środowiska, jako następcy Europejskiej Agencji Środowiska, wykonującego oficjalne uprawnienia, lub jako nowego organu. Europejski Organ Ochrony Środowiska byłby niezależnym, centralnym organem ochrony środowiska UE posiadającym osobowość prawną, który w celu skutecznego funkcjonowania rynku wewnętrznego, obok krajowych organów ochrony środowiska państw członkowskich, podejmowałby decyzje administracyjne wiążące państwa członkowskie oraz osoby fizyczne i prawne, tj. przedsiębiorstwa mające siedzibę lub własność w UE lub w państwie trzecim, w każdym przypadku, gdy wpływ na środowisko działalności rolniczej, przemysłowej lub usługowej państw członkowskich - na każdym etapie tej działalności, w tym gospodarowania odpadami i recyklingu - wykracza poza granice krajowe i występuje na poziomie UE.
Europejski Organ Ochrony Środowiska wydawałby zezwolenia i nadzorował działania mające wpływ na środowisko oraz podejmowałby działania w przypadkach zanieczyszczenia środowiska na poziomie UE. W tym ostatnim przypadku karałby zanieczyszczającego, zakazując działalności zanieczyszczającej, przywracając stan wyjściowy, nakładając grzywny proporcjonalne do zanieczyszczenia i tak dalej, zgodnie z zasadą "zanieczyszczający płaci".
Tło propozycji
W ramach Europejskiego Zielonego Ładu Unia Europejska postawiła sobie za cel zapewnienie zerowej emisji gazów cieplarnianych netto do 2050 r., wzrost gospodarczy oddzielony od wykorzystania zasobów oraz brak osób i miejsc pozostawionych samym sobie. Propozycje Komisji Europejskiej mają na celu dostosowanie wszystkich sektorów gospodarki UE do sprostania temu wyzwaniu i skierowanie UE na drogę do osiągnięcia celów klimatycznych na 2030 r. w sprawiedliwy, opłacalny i konkurencyjny sposób. Komisja Europejska podjęła działania w takich obszarach jak zrównoważony transport dla wszystkich, wolne od zanieczyszczeń systemy energetyczne, bardziej przyjazne dla środowiska budynki, stworzenie globalnej polityki klimatycznej oraz ochrona przyrody i zdrowia ludzkiego.
Biorąc pod uwagę, że UE dąży do stania się pierwszym na świecie kontynentem neutralnym dla klimatu, ta transformacja społeczna i gospodarcza nieuchronnie pociągnie za sobą rozprzestrzenianie się nowych, złożonych technologii i pojawienie się nowego, złożonego wpływu na środowisko w całej Unii. Przykładowo, w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, produkcja akumulatorów, które są niezbędne do eksploatacji pojazdów elektrycznych, gwałtownie wzrośnie we wszystkich państwach członkowskich UE do 2050 roku. Co więcej, każde przedsiębiorstwo z siedzibą lub własnością w UE lub państwie trzecim, które zbuduje fabrykę baterii w państwie członkowskim, zaspokoi zwiększone zapotrzebowanie fabryki na wodę ze źródeł naturalnych (rzek i jezior), które mogą rozciągać się na kilka państw członkowskich UE, a emisje CO2 również mogą wzrosnąć. Może to prowadzić do pojawienia się szkodliwych substancji w innych państwach członkowskich poprzez uwolnienie ich do powietrza lub wody, wyciek do wód gruntowych lub unieszkodliwienie odpadów.
Czy zajmowałaby się nowa instytucja?
Inicjatywa ta ma na celu utworzenie organu odpowiedzialnego za zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska na poziomie UE, który posiada najnowszą wiedzę specjalistyczną w zakresie ochrony środowiska i, wraz z krajowymi organami ochrony środowiska państw członkowskich, podejmuje wiążące decyzje administracyjne w każdym przypadku, gdy wpływ na środowisko działalności rolniczej, przemysłowej lub usługowej państw członkowskich wykracza poza granice krajowe i występuje na poziomie UE.
Przykłady wpływu na środowisko i zanieczyszczenia na poziomie UE, w przypadku których Europejski Organ Ochrony Środowiska mógłby podjąć działania, są następujące:
1. Transgraniczne zanieczyszczenie powietrza: Z powodu wiatrów szkodliwe substancje emitowane w jednym państwie członkowskim UE mogą wpływać na jakość powietrza w innym państwie członkowskim. Na przykład emisje przemysłowe lub zanieczyszczenia transportowe z jednego państwa członkowskiego mogą powodować smog lub kwaśne deszcze w pobliskich państwach członkowskich.
2. Zanieczyszczenie wody: Zanieczyszczenie może mieć wpływ na kilka państw członkowskich, w których znajdują się transgraniczne rzeki lub jeziora, ponieważ spływy rolnicze, emisje przemysłowe lub szkodliwe substancje emitowane przez oczyszczalnie ścieków w jednym państwie członkowskim mogą zanieczyszczać transgraniczne zbiorniki wodne, co może mieć wpływ na państwa członkowskie położone w dolnym biegu rzeki.
3. Zanieczyszczenie mórz: Zanieczyszczenie mórz w nadbrzeżnych państwach członkowskich może mieć wpływ na sąsiadujące z nimi państwa członkowskie. Emisje ze statków, wycieki ropy naftowej i nielegalne składowanie odpadów mogą prowadzić do zanieczyszczenia wód przybrzeżnych dzielonych przez kilka państw członkowskich.
4. Zanieczyszczenie gleby: Transgraniczny transport szkodliwych substancji, takich jak chemikalia lub odpady, wiąże się z ryzykiem skażenia gleby w razie wypadku lub niewłaściwego obchodzenia się z nimi, co może mieć wpływ na jakość gleby i rolnictwo państwa członkowskiego, w którym doszło do wypadku.
5. Zanieczyszczenie hałasem: Zanieczyszczenie hałasem z lotnisk, autostrad i zakładów przemysłowych zlokalizowanych w pobliżu granic może mieć wpływ na jakość życia i zdrowie mieszkańców sąsiednich państw członkowskich, ponieważ hałas nie zna granic politycznych.
6. Transgraniczna gospodarka odpadami: Niewłaściwe usuwanie odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych, w jednym państwie członkowskim może mieć również transgraniczny wpływ na środowisko, jeśli odpady nielegalnie przekraczają granicę lub zanieczyszczają wody gruntowe.
7. Zmiana klimatu: Różnice w poziomach emisji gazów cieplarnianych pomiędzy państwami członkowskimi UE mogą powodować dysproporcje w skutkach zmian klimatycznych. Kraje o wyższych emisjach mogą przyczyniać się do globalnego ocieplenia, które wpływa na wszystkie państwa członkowskie poprzez zmiany klimatu, podnoszenie się poziomu mórz i inne czynniki.
Europejski Organ Ochrony Środowiska byłby niezależnym organem centralnym, który działałby z własnej inicjatywy lub w następstwie skargi i byłby odpowiedzialny za wydawanie zezwoleń i nadzorowanie działań mających transgraniczny wpływ na środowisko na poziomie UE. W przypadku zanieczyszczenia środowiska na poziomie UE, organ ten karałby zanieczyszczającego poprzez zakazanie działalności zanieczyszczającej, przywrócenie stanu początkowego, nakładanie grzywien proporcjonalnych do zanieczyszczenia i tak dalej, zgodnie z zasadą "zanieczyszczający płaci".
Mogłoby to zapobiec angażowaniu się państw członkowskich i przedsiębiorstw w działania, które zagrażają życiu i zdrowiu obywateli UE i są szkodliwe dla środowiska w wyniku decyzji krajowych organów ochrony środowiska państw członkowskich, którym brakuje szczegółowej, najnowszej wiedzy specjalistycznej na temat wpływu na środowisko złożonej działalności przemysłowej, rolniczej i usługowej oraz, w zależności od ich struktury administracyjnej, często podejmują decyzje na szczeblu lokalnym lub gminnym.
Kto to proponuje?
Inicjatorami inicjatywy są osoby mieszkające na Węgrzech.
Jak się podpisać?
Inicjatywę popiera się osobiście jako obywatel podając swój numer pesel oraz imię i nazwisko. Dane te należy wpisać w formularzu poparcia na stronie Europejskiej Inicjatywy Obywatelskiej. Oryginalny opini inicjatywy znajduje się na tej stronie. Podpisy pod inicjatywą będą zbierane przez cały rok 2024, aż do 10 stycznia 2025. Aby Unia Europejska zajęła się realizacją inicjatywy musi ją poprzeć minimum 1 milion obywateli UE z co najmniej 7 krajów członkowskich.
