Komisja Europejska zaproponowała wskaźniki SCF, które ilustrują, że bardziej wydajne – ale nadal zanieczyszczające środowisko i oparte na paliwach kopalnych – instalacje kwalifikowałyby się do wsparcia. Podobnie jak w przypadku pojazdów napędzanych paliwami kopalnymi: umożliwienie finansowania pojazdów „niskoemisyjnych”, a nie tylko pojazdów bezemisyjnych, będzie oznaczać, że zasoby SCF mogą na dłużej utrzymywać ekspozycję ludzi na ceny paliw kopalnych (i węgla).
Podczas gdy koszt energii odnawialnej konsekwentnie spadał w ciągu ostatniej dekady, dane Eurostatupokazuje, że ceny gazu dla gospodarstw domowych wzrosły w pierwszej połowie 2022 r. we wszystkich państwach członkowskich z wyjątkiem Węgier oraz o ponad 100% w 4 państwach członkowskich w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku. Te podwyżki cen były napędzane kosztami gazu i miały miejsce pomimo ograniczeń cenowych dla gospodarstw domowych i innych kontroli. Część tego wzrostu wynika z trwających skutków wojny na Ukrainie, ale gaz kopalny pozostanie niestabilnym cenowo źródłem energii ze względu na utrzymującą się niestabilność geopolityczną. Chociaż gospodarstwa domowe zostały objęte ochroną w wielu państwach członkowskich, koszt dla kasy publicznej może mieć później negatywne skutki w postaci podatków lub cięć wydatków. Tymczasem przy odpowiednich inwestycjach UE mogłaby do 2025 r. całkowicie zastąpić paliwa kopalne pozyskiwane z Rosji dzięki oszczędnościom energii i energii odnawialnej.
Inwestycje w ogrzewanie i transport opalane paliwami kopalnymi są w najlepszym razie krótkowzroczne, aw najgorszym bardzo nietrafione. Rozwiązania w zakresie oszczędności energii i ogrzewania ze źródeł odnawialnych są łatwo dostępne, zgodne z zasadą „efektywność energetyczna przede wszystkim” i wymagają pilnego zwiększenia skali. Ponieważ szacunki Komisji Europejskiej wskazują na dodatkową roczną potrzebę inwestycji w dekarbonizację transportu i budynków w wysokości 240 miliardów euro do 2030 r., środki publiczne wydane na fałszywe „rozwiązania”, takie jak gaz kopalny, po prostu pochłoną pieniądze, które można by przeznaczyć na rozwiązania transformacyjne, a więc podnieść całkowity koszt przejścia. Opóźnienie wycofywania się z gazu oznaczać będzie również, że gospodarstwa domowe będą wymagały rekompensaty za wysokie koszty paliw kopalnych dłużej niż w innym przypadku.
Z tych powodów wspieranie inwestycji w paliwa kopalne za pomocą SCF podważy deklarowany cel Europejskiego Zielonego Ładu, jakim jest „niepozostawianie nikogo w tyle”. SCF ma pomagać tym, którzy znajdują się w najtrudniejszej sytuacji, ale jeśli pozwoli mu się finansować paliwa kopalne, zwiększy ryzyko przejścia dwóch prędkości: takiego, w którym gospodarstwa domowe o niższych dochodach pozostają narażone na niestabilne ceny paliw kopalnych podczas gdy bogatsi szybko redukują koszty, inwestując w oszczędności energii i rozwiązania w pełni odnawialne.
Prawdziwe rozwiązania muszą być dostępne dla wszystkich, jeśli chcemy przeprowadzić sprawiedliwą zieloną transformację: jednak ludzie o niskich dochodach i zagrożeni ubóstwem energetycznym nadal nie mają dostępu do odnawialnych źródeł energii i są skazani na wykorzystywanie paliw kopalnych na wszystkich poziomach (poprzez systemy ogrzewania/chłodzenia, transport, nierówny dostęp do zielonych miejsc pracy). To oni są najmniej odpowiedzialni za zmiany klimatu, ale od nich żąda się zapłaty najwyższej ceny.
Wzrost kosztów ogrzewania nieproporcjonalnie najbardziej uderza w gospodarstwa domowe o najniższych dochodach, ponieważ wydają one większą część swoich dochodów na energię i często mają najmniejsze możliwości uniknięcia zanieczyszczających lub nieefektywnych systemów grzewczych. To z kolei oznacza, że wyższe koszty ogrzewania mogą po prostu doprowadzić do tego, że uboższe gospodarstwa domowe będą rezygnować z ogrzewania. Szacuje się, że jeszcze przed wojną na Ukrainie 35 mln obywateli żyło w ubóstwie energetycznym.
Niewykluczenie paliw kopalnych jest kolejnym przykładem tego, że unijni negocjatorzy stawiają na pierwszym miejscu potrzeby dużych, zanieczyszczających środowisko gałęzi przemysłu, a jednocześnie pomijają potrzeby obywateli. Chociaż szacunki wskazują, że przy obecnej cenie uprawnień do emisji wynoszącej 75 EUR za tonę CO2, przydział bezpłatnych uprawnień do emisji dla przemysłu wyniesie około 192 mld EUR w latach 2026–2032, SCF może otrzymać mniej niż połowę tej kwoty, na poziomie 72,2 mld w tym samym okresie. Ta nierównowaga jest całkowicie nie do przyjęcia – liczby powinny już być na odwrót.
Wreszcie, aby upewnić się, że SCF jest wykorzystywany w sposób odpowiadający potrzebom ludzi, którzy najbardziej go potrzebują, musi on zapewnić im możliwość wypowiedzenia się. Plany na rzecz klimatu społecznego muszą umożliwiać znaczący udział interesariuszy i być zgodne z normami uczestnictwa interesariuszy określonymi w Konwencji z Aarhus. Prawodawcy UE muszą poprzeć poprawki, które wzmacniają wymóg zaangażowania partnerów, w tym grup niedostatecznie reprezentowanych (takich jak społeczności rasistowskie, osoby żyjące w ubóstwie, kobiety i młodzież) oraz społeczeństwa obywatelskiego i władz lokalnych w podejmowaniu decyzji o sposobie wydawania pieniędzy SCF przez rządy krajowe.
Wzywamy negocjatorów UE do pełnego zajęcia się tymi kwestiami podczas końcowych negocjacji trójstronnych:
- Wykluczyć paliwa kopalne z SCF i jak najszybciej wycofać bezpłatne uprawnienia dla przemysłu
- Zwiększyć budżet SCF tak, aby odpowiadał co najmniej 25% przychodów z ETS2 i został wzmocniony współfinansowaniem ze strony państw członkowskich
- Zadbać o to, by społeczne plany na rzecz klimatu były opracowywane z udziałem ludzi, którzy najbardziej potrzebują pomocy, oraz z grupami, które ich reprezentują
