Cel ESR ma więc we Francji zasadnicze znaczenie dla wywołania redukcji emisji. Aby osiągnąć (i przekroczyć) nowy cel ESR dla Francji w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, wynoszący -47,5% emisji do 2030 r., pilnie potrzebne będą dodatkowe działania. Aktualne prognozy NECP wskazują, że jeśli nie zostaną podjęte dodatkowe działania, do osiągnięcia swojego poprzedniego celu ESR wynoszącego -37% do 2030 r. Francji zabraknie 11 punktów procentowych. Zgromadzenie Obywatelskie ds. Zmian Klimatu wskazało wiele środków służących ograniczeniu emisji w tych sektorach we Francji, ale rząd złagodził większość z nich, a pozostałe odrzucił. Niedawno uchwalona francuska ustawa klimatyczna oraz plan na rzecz odbudowy i zwiększenia odporności prawdopodobnie zmniejszą różnicę, ale nie pozwolą Francji osiągnąć poziomu 37% redukcji emisji. Aby spełnić wymogi Europejskiego Zielonego Ładu, w różnych sektorach potrzebne są odważne działania dodatkowe. Zgodność z nowym celem ESR musi być sprawdzana przez cały okres, aby wymusić podjęcie działań naprawczych. W przeciwnym razie Francja nie będzie w stanie osiągnąć i przekroczyć poziomu -47,5%.
Transport jest najbardziej emisyjnym sektorem w kraju i odpowiada za 31% całkowitej emisji, z czego połowa przypada na samochody osobowe, a co najbardziej niepokojące, jego emisje utrzymują się na stałym poziomie od dekady. Zwalczanie emisji w sektorze transportu poprzez modalną zmianę środków transportu w kierunku transportu publicznego, kolejowego i rowerowego oraz rozwój pojazdów niskoemisyjnych jest kluczowe dla osiągnięcia celu klimatycznego na rok 2030. Mimo że w tej kadencji przyjęto trzy różne ustawy dotyczące transportu, wyniki są mizerne.
Rolnictwo jest drugim najbardziej emisyjnym sektorem, odpowiadającym za 19% emisji (z czego 80% pochodzi z hodowli zwierząt). Emisje w tym sektorze utrzymują się na wysokim poziomie ze względu na intensyfikację produkcji zwierzęcej (i jej uzależnienie od importu soi), intensywne stosowanie nawozów chemicznych, brak wsparcia dla rolnictwa ekologicznego oraz zbyt ostrożną politykę żywnościową i zachęcanie do produkcji białka roślinnego.
Budynki stanowią podwójne wyzwanie: odpowiadają za 17% emisji we Francji, a jednocześnie są ogromnym wyzwaniem społecznym: ponad 12 milionów ludzi żyje w ubóstwie energetycznym. Pomimo zmniejszenia emisji o 5,5% w latach 2015-2018, tempo redukcji jest zbyt wolne, aby osiągnąć cel wyznaczony na rok 2030. Aby osiągnąć cel, jakim jest zmniejszenie zużycia energii w sektorze budynków we Francji do 2030 roku wymagana liczba gruntownych remontów rocznie wynosi 500 000. Obecnie coroczna renowacja dotyczy zaledwie 70 000 budynków.
Najlepsze praktyki i istotne luki w sektorach ESR
Zgromadzenie Obywatelskie wskazało wiele dźwigni służących redukcji emisji w sektorach nieobjętych systemem handlu uprawnieniami do emisji ETS, ale rządowi nie udało się wdrożyć większości z nich. Są one jednak nadal aktualne i można je uznać za dobre praktyki.
Transport
Niestety, sektor transportu nie przyczynił się do osiągnięcia celu ESR 2020 we Francji, ponieważ emisje pozostały stabilne w ciągu dekady. Aby osiągnąć cel ESR na rok 2030, należy ograniczyć emisje o 3-4 mln ton eCO2 rocznie. Należy wdrożyć ambitne środki, aby transport nie stał się klimatycznym gapowiczem. Transformacja sektora motoryzacyjnego będzie w tym względzie absolutnie kluczowa: francuska ustawa o mobilności otwiera drogę do zakończenia sprzedaży silników spalinowych do roku 2040, zbyt późno, aby mieć krótkoterminowy wpływ na emisje. Unijne normy emisji CO2 dla pojazdów lekkich skutecznie zmusiły producentów samochodów do opracowania pojazdów elektrycznych. W rezultacie w ostatnich latach udział pojazdów elektrycznych w rynku wzrósł do 10%. W najbliższych latach należy potwierdzić i zintensyfikować tę pozytywną tendencję. Ten pozytywny efekt jest jednak równoważony przez fakt, że pojazdy napędzane paliwami kopalnymi są coraz cięższe, co prowadzi do wzrostu emisji i zużycia energii: udział SUV-ów w sprzedaży pojazdów wzrósł z 28% w 2016 roku do 39,2% w 2020 roku. Kara finansowa dotyczy pojazdów cięższych niż 1800 kg, ale dotyczy to tylko 2,6% sprzedaży. Zaproponowany poziom 1300 kg byłby bardziej efektywny, obejmując 40%. Aby zachować zgodność z francuskim budżetem węglowym data zakończenia sprzedaży silników spalinowych powinna zostać wyznaczona maksymalnie na 2030 rok. Wspierałoby to transformację sektora motoryzacyjnego, a tym samym redukcję emisji w sektorach ESR.
Drugim filarem, oprócz walki z emisjami pochodzącymi z samochodów, powinna być modalna zmiana środków transportu. Francuski plan energetyczno-klimatyczny przewiduje wzrost udziału transportu kolejowego o 27% do roku 2030. Według badania przeprowadzonego przez Sieć Działań na rzecz Klimatu Francja, Francja Środowisko Naturalne i Fundację Nicolasa Hulota, aby osiągnąć cele związane z przesunięciem modalnym pasażerów i towarów oraz dekarbonizacją sektora transportu do roku 2030, konieczne będą dodatkowe inwestycje w wysokości 3 mld euro rocznie. Rząd francuski zainwestował 4,5 mld euro z planu naprawczego w rewitalizację kolei, ale tylko 600 mln euro to świeże pieniądze. Są to środki jednorazowe, podczas gdy polityka zmiany transportu wymaga trwałych inwestycji w ciągu następnych dziesięcioleci. Brak inwestycji publicznych może stanowić istotną lukę w realizacji celu na rok 2030. Ponadto Zgromadzenie Obywatelskie zaproponowało obniżenie podatku VAT od biletów kolejowych i wprowadzenie nowego podatku od lotnictwa. Ten sam problem pojawia się, gdy rozważamy cele dotyczące udziału roweru w podziale modalnym. Przy 3% udziale modalnym, Francja jest obecnie daleka od realizacji swojego zobowiązania do osiągnięcia 9% udziału modalnego w 2024 roku i 12% do roku 2030. Aby osiągnąć te cele, konieczne byłoby zwiększenie inwestycji w infrastrukturę rowerową o 500 milionów euro rocznie.
Wreszcie, wycofanie dotacji do paliw kopalnych dla oleju napędowego w drogowym transporcie towarów musi być wyraźnym priorytetem w celu przywrócenia równowagi konkurencyjnej pomiędzy różnymi rodzajami transportu. Rząd francuski poczynił pierwszy krok w tym kierunku w 2020 roku, zmniejszając dopłaty o 2ct/l, ale to zbyt mało, by wesprzeć zmianę rodzaju transportu.
Budynki
W sektorze budynków Francja planuje wprowadzenie w 2022 roku zakazu ogrzewania paliwem w nowych i starych budynkach. Jest to mały krok w kierunku dekarbonizacji ogrzewania, który wymaga również ogromnych inwestycji w renowację budynków. Zgromadzenie Obywatelskie określiło obowiązkowe minimalne normy charakterystyki energetycznej budynków jako kluczowy środek wymuszający gruntowną renowację budynków. Proponuje również, by administracja utorowała drogę dla tej zmiany, zobowiązując się do przeprowadzenia do 2040 roku renowacji wszystkich budynków publicznych zgodnie z wysokimi standardami energetycznymi. Rząd złagodził propozycję i wprowadził zakaz wynajmowania mieszkań o charakterystyce energetycznej G do 2025 roku, F do 2028 roku i E do 2034 roku, nie wymagając jednak gruntownych remontów ani dalszego planowania po 2034 roku. W związku z tym norma ta nie spowoduje głębokich remontów, lecz raczej nieskoordynowane remonty etapowe, a ponadto jest zbyt niska, by w pełni skutecznie zachęcić właścicieli do przeprowadzenia głębokich remontów mieszkań/domów. Podobne środki można podjąć na szczeblu UE, aby wesprzeć państwa członkowskie w renowacji budynków. Na renowację budynków, głównie publicznych przeznaczono 6 mld euro z planu naprawczego. Raporty pokazują, że co roku należy zainwestować co najmniej 17 mld euro w celu przeprowadzenia głębokiej modernizacji najmniej efektywnych energetycznie mieszkań, aby wyeliminować ubóstwo energetyczne od 2024 roku. Finansowanie renowacji powinno być zapewnione w perspektywie długoterminowej.
Rolnictwo
Jeśli chodzi o rolnictwo, pozytywnym działaniem podjętym przez rząd w celu ograniczenia spożycia mięsa, a tym samym emisji w tym sektorze, jest obowiązek proponowania menu wegetariańskiego co najmniej raz w tygodniu w restauracjach zbiorowego żywienia, a od 2023 roku także codziennego oferowania opcji wegetariańskich w restauracjach administracji. Podjęto również szereg działań wspierających rozwój produkcji roślin strączkowych, zarówno w celu karmienia zwierząt gospodarskich, jak i dostarczania nasion roślin strączkowych do spożycia przez ludzi: wsparcie inwestycyjne dla produkcji roślin strączkowych w planie naprawczym, przyjęcie krajowej strategii dla białek roślinnych oraz przyjęcie wsparcia finansowego w krajowym planie strategicznym (realizacja WPR) dla produkcji roślin strączkowych przeznaczonych na paszę dla zwierząt i do spożycia przez ludzi. Są to jednak działania dalece niewystarczające, aby rzeczywiście przyczynić się do transformacji sektora. Podobnie nie osiągnięto celu 20% udziału żywności ekologicznej w zbiorowym żywieniu, gdyż żywność ekologiczna stanowi tylko 5,6%.
Zgromadzenie Obywatelskie zaproponowało wprowadzenie podatku od nawozów azotowych, aby zniechęcić do ich stosowania. Pomysł ten został odrzucony przez rząd i nie ustalono żadnego celu redukcyjnego dla nawozów azotowych, mimo że są one drugim największym źródłem emisji w rolnictwie. Krajowy plan strategiczny będzie miał kluczowe znaczenie dla obniżenia emisji w tym sektorze, na przykład poprzez zapewnienie znacznie większego wsparcia dla najbardziej zrównoważonych gospodarstw hodujących zwierzęta (utrzymujących łąki i żywopłoty, nie uciekających się do importu soi itp.) Wreszcie, bez celu, jakim jest pozbycie się najbardziej przemysłowych gospodarstw hodowlanych, tj. tych, które produkują najwięcej zwierząt i mają najbardziej szkodliwy wpływ na środowisko, Francja nie będzie w stanie osiągnąć zmniejszenia o połowę emisji z sektora rolnego, co jest niezbędne do realizacji krajowych celów klimatycznych.
Udział społeczeństwa, przejrzystość, informowanie przy ustalaniu krajowych celów sektorowych
Cel klimatyczny jest omawiany w kontekście krajowego planu na rzecz energii i klimatu z istotnymi konsultacjami. Po ustaleniu celu plan określa, w jaki sposób poszczególne sektory ESR przyczyniają się do jego osiągnięcia. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego są zapraszane do udziału w konsultacjach publicznych dotyczących strategii niskoemisyjnej, która stanowi podstawę celów sektorowych. Wysoka Rada ds. Zmian Klimatu jest odpowiedzialna za nadzorowanie i monitorowanie postępów w realizacji celów krajowych.
Po ruchu żółtych kamizelek w 2018 r. rząd postanowił wprowadzić Zgromadzenie Obywatelskie ds. zmian klimatu, bezprecedensową inicjatywę, mającą na celu zaproponowanie ambitnych działań na rzecz klimatu na poziomie krajowym. Ideą było wzmocnienie akceptacji społecznej i udziału społeczeństwa w kształtowaniu polityki klimatycznej. 150 losowo wybranych obywateli opracowało 149 bardzo ambitnych działań, które miały być wdrożone przez rząd „bez filtra". Według badań opinii publicznej większość z nich cieszyła się ogromnym poparciem społecznym. Mimo to rząd odrzucił i złagodził większość z nich, nie respektując swoich własnych słów dotyczących realizacji tych działań.
Źródłowe dokumenty i strony internetowe
Komisja Europejska, Arkusz informacyjny dotyczący francuskiego NECP, https://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/documents/necp_factsheet_fr_final.pdf
Haut Conseil pour le Climat, Renforcer L'atténuation, Engager L'adaptation, https://www.hautconseilclimat.fr/wp-content/uploads/2021/06/HCC_rapport-annuel_0821.pdf
RAC France, Bilan du quinquennat d’Emmanuel Macron et de sa majorité présidentielle sur le climat et la transition écologique, https://reseauactionclimat.org/wp-content/uploads/2022/01/bilan_macron_2022_final.pdf
RAC France, Loi Climat : Récit D’un Immense Gâchis, https://reseauactionclimat.org/loi-climat-recit-dun-immense-gachis/
RAC France, Observatoire Climat & Energie, https://www.observatoire-climat-energie.fr/
RAC France, Sondage : Des Gaulois Pas Si Réfractaires à L’action Climatique,
https://reseauactionclimat.org/sondage-des-gaulois-pas-si-refractaires-a-laction-climatique/
RAC France, Transport Ferroviaire : Sommes-Nous Sur Les Rails ? https://reseauactionclimat.org/publications/transport-ferroviaire-sommes-nous-sur-les-rails/
Renovons.org, Communiqué - MaPrimeRénov’ : Encore loin du compte pour les rénovations globales performantes et l’aide aux plus modestes, http://renovons.org/Presse-Communique-MaPrimeRenov-Encore-loin-du-compte-pour-les-renovations
