Zgodnie z chorwackim NECP (MESD, 2020), w 2017 r. redukcja emisji w kraju wyniosła 4,2% poziomu emisji z 2005 r. Sektor odpadów oraz sektor budynków mieszkalnych i usługowych radzą sobie najlepiej w porównaniu z trajektoriami opracowanymi w NECP i innych dokumentach politycznych w celu osiągnięcia określonych celów, podczas gdy sektor rolnictwa radzi sobie najgorzej.
Z drugiej strony przewiduje się, że emisje z sektora transportu i budynków wzrosną do 2030 roku. W 2018 r. najwyższe emisje z sektorów nieobjętych systemem handlu uprawnieniami do emisji ETS pochodziły z sektorów transportu i rolnictwa i wynosiły odpowiednio 6,4 Mt CO2e i 3,4 Mt CO2e. Na podstawie uzyskanych oszczędności wydaje się, że są to również sektory, w których najtrudniej będzie te określone oszczędności uzyskać.
Najlepsze praktyki i istotne luki w sektorach ESR
Poniżej przedstawiono udane działania sektorowe wdrożone w Chorwacji:
Transport
Wdrożono następujące opłaty od pojazdów silnikowych wykorzystujących paliwa kopalne: specjalna opłata środowiskowa dla pojazdów silnikowych i specjalny podatek od pojazdów silnikowych. Środki finansowe są przekazywane za pośrednictwem Funduszu Ochrony Środowiska i Efektywności Energetycznej (EPEEF) na zachęty finansowe dla pojazdów energooszczędnych i rozwój infrastruktury paliw alternatywnych.
Budynki
Promocja integralnej renowacji budynków mieszkalnych: w latach 2014-2016 program był finansowany ze środków pozyskanych na aukcjach, realizowanych za pośrednictwem EPEEF. Oszczędności energii w tym okresie oszacowano na 3,57 ktoe. Pod koniec 2016 roku Ministerstwo Budownictwa i Planowania Fizycznego (MCPP) ogłosiło nowe zaproszenie do składania ofert, w ramach którego do końca 2023 roku ma zostać zakończona modernizacja energetyczna 556 budynków.
Program modernizacji energetycznej domów jednorodzinnych na lata 2014-2020: w okresie od 2014 do 2016 r. program był finansowany ze środków krajowych z ESIF za pośrednictwem EPEEF. Oszczędności energii w tym okresie szacowane są na 16,72 ktoe.
Program renowacji energetycznej budynków sektora publicznego 2014-2015: program jest realizowany poprzez kontraktowanie usług energetycznych w budynkach sektora publicznego przez Chorwacką Agencję Nieruchomości, a EPEEF zapewnia dotacje pokrywające do 40% kosztów kwalifikowanych renowacji energetycznej. Oszczędności energii w ramach tego programu szacuje się na 4,23 ktoe.
Program renowacji energetycznej budynków sektora publicznego 2016-2020: dostępne środki EFRR w ramach OPCC wynoszą 211 mln EUR na renowację energetyczną budynków sektora publicznego, a do tej pory przyznano około 1,499 mld HRK na renowację energetyczną 866 budynków. Oczekuje się, że projekty w ramach tego programu zostaną ukończone do końca 2023 roku.
Program forsujący renowację istniejących budynków i budowę nowych zgodnie ze standardem budynku o niemal zerowym zużyciu energii (nZEB): działanie to wspiera prawny obowiązek, aby wszystkie nowo budowane budynki od 2021 r. spełniały standard nZEB, a także zakłada edukację i informowanie uczestników projektów budowlanych oraz ogółu społeczeństwa o tym standardzie.
Karta Dekarbonizacji Krajowych Zasobów Budowlanych do 2050 roku: sygnatariuszami Karty są przedstawiciele władz państwowych i lokalnych, środowiska akademickiego i profesjonalnego, sektora budowlanego i energetycznego oraz branż wspierających, które w swoich działaniach, w miarę możliwości, promują i opowiadają się za dekarbonizacją budynków. Partnerzy sygnatariusze Karty są zachęcani poprzez otwarty dialog partnerski do aktywnej i ciągłej współpracy w zakresie rozwoju przejścia do standardu nZEB.
Odpady
W przypadku sektora odpadów Chorwacja określiła środki mające na celu zmniejszenie emisji z tego sektora w oparciu o cele określone w dyrektywie (UE) 2018/851. Środki te są zdefiniowane zgodnie z ustawą o zrównoważonym zarządzaniu odpadami (OG 94/13, 73/17, 14/19, 98/19) i Planem Zarządzania Odpadami Republiki Chorwacji na lata 2017-2022 (OG 3/17), jednak ich wdrożenie jest opóźnione.
Rolnictwo
Sytuacja jest podobna w sektorze rolnictwa, dla którego środki zostały określone w chorwackim NECP na podstawie planu ochrony powietrza, ochrony warstwy ozonowej i łagodzenia zmian klimatu w Republice Chorwacji na lata 2013-2017 (OG nr 139/13), ale nie zostały one wdrożone.
Drobny przemysł
Zwiększenie efektywności energetycznej i wykorzystania OZE w przemyśle wytwórczym: dostępne środki EFRR w ramach OPCC wynoszą 450 mln HRK (60 mln euro). Wdrażanie tego działania rozpoczęło się od publicznego zaproszenia Ministerstwa Środowiska i Energii, na podstawie którego przyznano około 303 mln HRK na 90 projektów. Wykorzystanie tych środków ma nastąpić do końca 2023 roku. Zakłady przemysłowe w Republice Chorwacji mają znaczący potencjał w zakresie poprawy efektywności energetycznej, zmniejszenia zużycia energii i zmniejszenia udziału paliw konwencjonalnych (kopalnych) w całkowitym zużyciu energii poprzez wprowadzenie odnawialnych źródeł energii.
Podatek od emisji CO2 dla stacjonarnych źródeł nieobjętych systemem ETS: wszystkie stacjonarne źródła nieobjęte systemem ETS emitujące więcej niż 450 ton CO2 rocznie mają obowiązek płacenia podatku od emisji CO2. Podmioty objęte tym obowiązkiem inwestujące w efektywność energetyczną, energię odnawialną i inne środki mające na celu zmniejszenie emisji CO2 i innych emisji, płacą niższy podatek.
Udział społeczeństwa, przejrzystość, informowanie przy ustalaniu krajowych celów sektorowych
Krajowe cele energetyczne i klimatyczne zostały określone w NECP i Strategii Energetycznej Republiki Chorwacji. Społeczeństwo zostało zaangażowane w ich opracowanie tylko poprzez proces konsultacji on-line. W przypadku NECP proces ten był bardzo krótki: trwał zaledwie 8 dni, co stanowi prawne minimum do przeprowadzenia konsultacji społecznych. Włożono minimalny wysiłek, by w znaczący sposób włączyć społeczeństwo obywatelskie i innych interesariuszy: zorganizowano kilka dodatkowych warsztatów, ale większość uwag zgłoszonych przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego nie została uwzględniona. Nie przeprowadzono ogólnokrajowego sondażu analizującego poparcie społeczne dla określonych celów i działań krajowych, nie ma też niezależnego organu nadzorującego wdrażanie określonych działań. Emisje gazów cieplarnianych w Chorwacji są obliczane co roku w Krajowym Raporcie Inwentaryzacyjnym (NIR), a dane są publicznie dostępne na stronach internetowych UNFCCC i Ministerstwa Gospodarki i Zrównoważonego Rozwoju.
Dodatkowym problemem związanym z udziałem społeczeństwa jest fakt, że rząd nie podejmuje żadnych wysiłków na rzecz włączenia społeczeństwa, a społeczeństwo nie ma informacji o celach krajowych ani o tym, gdzie może znaleźć więcej informacji.
Procesy opracowywania i przyjmowania różnych dokumentów strategicznych nie były w pełni przejrzyste, a rząd nie informuje opinii publicznej o swoich działaniach i celach.
Ministerstwo Gospodarki i Zrównoważonego Rozwoju uruchomiło stronę internetową poświęconą adaptacji do zmian klimatu, aby promować działania w tym zakresie, jednak większość informacji na temat zmian klimatu, NECP, nLTS i innych istotnych dokumentów strategicznych jest rozproszona w Internecie i trudno dostępna.
Źródłowe dokumenty i strony internetowe
LIFE Unify, NECP tracker - Croatia, https://unify.caneurope.org/policy-areas/necp/croatia/
Ministerstwo Gospodarki i Zrównoważonego Rozwoju, Zintegrowany krajowy plan dla energii i klimatu dla Republiki Chorwacji na lata 2021-2030, https://mingor.gov.hr/UserDocsImages/UPRAVA%20ZA%20ENERGETIKU/Strategije,%20planovi%20i%20programi/NECP_Croatia_eng.pdf
Ministerstwo Gospodarki i Zrównoważonego Rozwoju, Strategia rozwoju niskoemisyjnego Republiki Chorwacji do roku 2030 z perspektywą do roku 2050, https://mingor.gov.hr/UserDocsImages/klimatske_aktivnosti/odrzivi_razvoj/NUS/lts_nus_eng.pdf
Ministerstwo Ochrony Środowiska i Energii, Strategia rozwoju energetycznego Republiki Chorwacji do roku 2030 z perspektywą do roku 2050, https://mingor.gov.hr/UserDocsImages/UPRAVA%20ZA%20ENERGETIKU/Strategije,%20planovi%20i%20programi/Strategija%20energetskog%20razvoja%20RH%202030%20s%20pogledom%20na%202050.pdf
Ministerstwo Ochrony Środowiska i Energii, Chorwacka inwentaryzacja gazów cieplarnianych za okres 1990-2018 (Krajowy raport inwentaryzacyjny 2020), https://unfccc.int/documents/223243
