Zachęcamy do przeczytania I części wywiadu tutaj.
Czy Wy jako Narodowy Fundusz włączacie się w jakiś sposób w te dyskusje i działania związane z przeciwdziałaniem dezinformacji albo zamierzacie się w nie włączyć?
Temat dezinformacji jest niezwykle istotny. Jest jednym z priorytetów obecnej prezydencji Polski w Radzie Unii Europejskiej. I oczywiście bierzemy aktywny udział w walce z tą dezinformacją, przede wszystkim poprzez projekty z zakresu edukacji ekologicznej. Czyli mamy odpowiednie środki unijne, które na tę edukację ekologiczną są przeznaczane. Natomiast również i staramy się od wielu miesięcy prowadzić dialog z różnymi grupami interesariuszy po to, żeby przekazywać informację z pierwszej ręki o naszych programach, o tym, z czego można skorzystać, ale również jakie efekty dane programy mogą przynieść w momencie, kiedy ktoś zdecyduje się aplikować o konkretne środki z konkretnego programu.
Mamy pełną świadomość, że narastają bardzo często całe historie na temat programów wsparcia Narodowego Funduszu. Oczywiście nie wspomnę tematu, który był czy jest na ustach wielu osób od wielu miesięcy. Mówię oczywiście o programie „Czyste Powietrze”. Natomiast my staramy się na swoim poziomie walczyć z tą dezinformacją poprzez spotkania, rzetelną informację na naszych stronach internetowych, w naszych social mediach i staramy się prowadzić dialog z interesariuszami, niezależnie od tego, jakie interesy, czy też jakie obszary wsparcia reprezentuje dana grupa interesariuszy. Wydaje nam się, że poprzez dialog, przedstawienia rzetelnej informacji staramy się ograniczać tą dezinformację płynącą z kreowania pewnej niewłaściwej narracji na temat Narodowego Funduszu i na temat jego priorytetowych programów.
No właśnie. Może na wszelki wypadek nie będę powtarzał tych dezinformacji, o które chciałem zapytać.
No właśnie!
Skupię się w takim razie na tym, żeby może krótko naświetlić, jak w nowej wersji rusza program Czyste Powietrze. Czy te środki będą sprawniej i sprawiedliwiej rozdawane? Czy trafią do tych najbardziej potrzebujących rodzin objętych ubóstwem energetycznym po to, żeby mogli wymienić swoje, źródła ciepła czy ocieplić swoje budynki? Jak to będzie w nowej wersji wyglądało?
Jest to właśnie między innymi element walki z dezinformacją. Ja muszę na chwilę jeszcze, przepraszam, wrócić do jednej rzeczy, bo Narodowy Fundusz w porozumieniu z organizacjami pozarządowymi i Ministerstwem Klimatu planuje w bieżącym roku ogłoszenie naboru wniosków ukierunkowanych właśnie na przeciwdziałanie dezinformacji. Obecnie konstruowane są warunki tego naboru, bo wiemy, jak jest on ważny. Myślimy o alokacji w granicach 10 milionów złotych, ale tak jak powiedziałam, trwają obecnie prace nad tym naborem i też oczywiście zachęcam do śledzenia naszej strony internetowej w tym zakresie, żeby to gdzieś nie uciekło, że taki nabór chcemy ogłosić.
Jeśli chodzi o „Czyste Powietrze”: Uruchomiliśmy ten program zgodnie z zapowiedzią 31 marca bieżącego roku. Ostatnie 4 miesiące to bardzo pogłębiona praca w Narodowym Funduszu we współpracy z wojewódzkimi funduszami, również z Ministerstwem Klimatu i Środowiska a także z Bankiem Światowym, który bardzo mocno ukierunkowywał naszą pracę na najlepsze możliwe rozwiązania i praktyki z innych krajów europejskich i pozaeuropejskich, aby ten program naprawdę spełniał swój cel. I ta nowa wersja po pierwsze jest ukierunkowana na tych naprawdę ubogich energetycznie. Staraliśmy się, aby po prostu zarówno poprzez podwyższenie progów dochodowych w drugiej i trzeciej grupie, czyli w grupie podwyższonej, gdzie poziom dofinansowania jest do 70 procent, ale również w tej najwyższej grupie, gdzie poziom dofinansowania jest do 100 procent kosztów kwalifikowanych netto, żeby ta pomoc trafiała do tych właściwych osób we właściwych grupach.
Drugi bardzo ważny element to kwestia jakości wykonania ocieplenia i w ogóle projektu. Dlatego obowiązkowy jest audyt energetyczny przed rozpoczęciem inwestycji, przed złożeniem wniosku, bo zakres projektu we wniosku musi wynikać z audytu energetycznego. Ten audyt jak powiedziałam jest obowiązkowy, ale obowiązkowe jest również wykonanie świadectwa charakterystyki energetycznej budynku po jego wykonaniu. I to dla nas jest taki gwarant, że po pierwsze zakres działań będzie adekwatny do potrzeb danego budynku, że osoby, szczególnie w ubóstwie energetycznym, nie będą pozostawione na końcu na przykład z rachunkami grozy. I również chcieliśmy takimi rozwiązaniami ograniczyć sytuacje, które miały miejsce masowo w poprzedniej edycji „Czystego Powietrza”, gdzie na przykład do nieocieplonego domu instalowana była bardzo mocno przewymiarowana pompa ciepła, która generowała koszty, czy rachunki znacznie powyżej możliwości osoby, która na takie rozwiązanie się godziła. A więc to jest bardzo ważne.
I jeszcze wrócę na chwilę do najwyższej grupy, czyli grupy, dla której poziom dofinansowania wynosi do 100 procent kosztów kwalifikowanych netto. Tam również poza progiem dochodowym, wprowadziliśmy element związany z jakością budynku, czyli z jego standardem energetycznym. Chcemy, żeby w tej grupie wspierane były te osoby, które naprawdę są ubogie energetycznie i mieszkają w słabej jakości budynku. Mówię słabej jakości, jeśli chodzi oczywiście o zapotrzebowanie na energię użytkową do ogrzewania. I wprowadziliśmy taki warunek, że są to budynki powyżej 140 kilowatogodzin na 1 metr kwadratowy na rok. Właśnie to jest ten limit zapotrzebowania na energię użytkową do ogrzewania. A więc to też ogranicza nam projekty, które potencjalnie mogły generować nieprawidłowości.
I to, co jest jakby trzecim, ale nie ostatnim elementem naszej zmiany - to jest element związany z racjonalnością kosztów. Wielokrotnie w starej odsłonie programu „Czyste Powietrze” spotykaliśmy się z taką sytuacją, że po prostu koszty w projektach znacznie przewyższały realne koszty rynkowe albo też marże firm wykonawczych były bardzo wysokie. Stąd w nowej odsłonie programu „Czyste Powietrze” mamy limity kosztów i limity maksymalne dotacji na poszczególne koszty jednostkowe. Oznacza to, że mamy limit, zarówno jeśli chodzi o koszty, na przykład ocieplenia budynku, czy też wymiany drzwi czy okien. I te koszty są określone kwotowo na 1 metr kwadratowy w poszczególnych trzech grupach, które mamy w programie Czyste Powietrze. Ale również wprowadziliśmy maksymalne koszty związane z konkretnymi typami instalacji, typu na przykład pompa gruntowa czy też kocioł na biomasę, dlatego, że w programie wspieramy odnawialne źródła energii i źródła ciepła oparte na OZE.
I czwarty - bardzo ważny element, o którym też nie chcę zapomnieć. Mówię o tym na czwartym miejscu nie dlatego, że jest najmniej ważny, bo on trochę spina całość tych zmian - to wprowadzenie instytucji operatora. Czyli operator to taki anioł stróż dla beneficjenta, najpierw dla wnioskodawcy. Operator jest obowiązkowy w grupie z najwyższym poziomem dofinansowania. Jest również obowiązkowy w momencie, kiedy mamy prefinansowanie do 35 procent kosztów kwalifikowanych i jest obowiązkowy również w grupie podwyższonej do 70 procent kosztów kwalifikowanych netto. Natomiast operator to osoba, która przeprowadzi naszego wnioskodawcę od momentu decyzji o realizacji inwestycji, pomoże w złożeniu wniosku, wyborze wykonawcy, wyborze wcześniej audytora, ale również która będzie monitorować realizację tej inwestycji przez cały proces aż do końca. Na ostatnim etapie operator poprzez odpowiednią checklistę musi sprawdzić, czy zakres projektu został zrealizowany zgodnie z zakresem audytu energetycznego, umowy i czy projekt został zrealizowany zgodnie z jego zakresem. Mamy oczywiście kilka mniejszych zmian...
Może za chwilę jeszcze do tego dojdziemy. Natomiast chciałbym, żebyśmy może podsumowali, na co rzeczywiście można dostać dofinansowanie z „Czystego Powietrza”, bo dotychczas powiedziałaś bardzo dużo różnych rzeczy, ale gdyby można było taką krótką listę: czy audyt może być dofinansowany?
Tak. Jeśli chodzi o zakres wsparcia w programie: oczywiście poza samą wymianą źródła ciepła na pompę ciepła, na kocioł, na biomasę, kocioł do zgazowania drewna. Również jest możliwość podłączenia do sieci ciepłowniczej i to jest jakby ta część związana ze źródłem ciepła. Drugą całą grupą, którą możemy sfinansować i finansujemy w nowej edycji programu „Czyste Powietrze”, to oczywiście działania związane z szeroko pojętą termomodernizacją, czyli jak powiedziałam ocieplenie, wymiana okien i drzwi, modernizacja, wykonanie instalacji grzewczej, ocieplenie budynku, zakup rekuperacji, czyli wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, ale również ocena stanu energetycznego domu, czyli zarówno audyt energetyczny, jak i świadectwo charakterystyki energetycznej budynku. To są koszty kwalifikowane w programie „Czyste Powietrze”.
Bardzo dobrze. Czyli krótko rzecz ujmując, zarówno dokumentacja, jak i termomodernizacja, jak i wymiana źródeł ciepła. Natomiast chciałem zapytać, czy jest taki plan, żeby mimo wszystko jeszcze nadal dofinansowywać instalacje gazowe albo kotły węglowe, na przykład wysokich klas. Czy taki plan nadal istnieje?
W nowej edycji programu „Czyste Powietrze” nie ma możliwości finansowania źródeł w oparciu o paliwa kopalne. Nie powiedzieliśmy o tym jeszcze, że program jest finansowany z Funduszu Modernizacyjnego. Budżet tego programu to 10 miliardów złotych właśnie z tego funduszu. A ponieważ Europejski Bank Inwestycyjny, oczywiście we współpracy z Komisją Europejską stworzył taki fundusz, to prawodawstwo unijne jest tutaj obowiązkowe pod kątem tego, co finansujemy, a czego nie finansujemy. A więc jednoznacznie chciałabym podkreślić, że w nowej odsłonie programu „Czyste Powietrze” ani kotłów węglowych, ani kotłów gazowych nie możemy ani nie będziemy finansować. Natomiast ze względu na wstrzymanie programu „Czyste Powietrze” pod koniec listopada zeszłego roku docierały do nas informacje, że były pewne projekty, które były w trakcie realizacji i część podmiotów nie zdążyła złożyć wniosków o dofinansowanie. Dlatego też pracujemy nad mechanizmem przejściowym, tak bym go nazwała. Ale tylko i wyłącznie dla takich projektów, które zrealizowały inwestycje do końca grudnia 2024 roku, ale ze względu na wstrzymanie programu po prostu tej inwestycji nie zrealizowały. I to będzie taki program przejściowy. On nie został jeszcze ogłoszony. Pracujemy nad nim, będziemy informować o jego warunkach. Natomiast co do zasady w nowym programie nie ma możliwości finansowania gazu.
