[RAPORT z NARADY OBYWATELSKIEJ O KLIMACIE]
Ogromnie mnie cieszy, że rekomendacją o drugiej największej liczbie poparć ze strony panelistów jest przygotowanie długofalowej strategii energetycznej. W dodatku połowa panelistów uważa, że to jedna z najważniejszych rekomendacji całego panelu. I jeszcze w dodatku nr 2, tę rekomendację wymyślili sami paneliści, a nie doradzający im eksperci. Świadczy to o tym, że większość z nas tak naprawdę nie wie, dokąd z naszą energetyką obecnie zmierzamy i nie jest pewnych także czy wiedzą to nasi politycy. My ze swojej strony wiemy, że Polska nie ma Długoterminowej Strategii Niskoemisyjnej do roku 2050, której przygotowania domaga się Porozumienie Paryskie oraz Komisja Europejska. Politycy – czujcie się wywołani do tablicy!
Natomiast rekomendacją mającą najwięcej poparć – właściwie popierają ją wszyscy uczestnicy panelu, jest wspieranie rozwiązań lokalnych bazujących na samoorganizacji obywateli oraz samorządu. Uważają oni, że jest to klucz do rozwiązania kwestii ubóstwa energetycznego. Tymczasem dziś niestety tego typu rozwiązania są często wykluczone prawnie, jak np. tworzenie spółdzielni energetycznych w miastach albo nie mają żadnego wsparcia finansowego, jak np. klastry energetyczne. My wiemy, że jak dotychczas to samorządy były najskuteczniejszymi promotorami odnawialnych źródeł energii o w ogóle gospodarki niskoemisyjnej. Musza jednak mieć ku temu jeszcze więcej okazji.
Narada obywatelska o kosztach energii potwierdziła także entuzjazm Polaków wobec odnawialnych źródeł energii. Ponad 90% poparcie panelistów otrzymały aż 24 rekomendacje mające na celu wsparcie rozwoju tych źródeł, czy może raczej zniesienie istniejących dziś barier ich rozwoju, jak np. zasady 10H, barier w przyłączaniu instalacji OZE do sieci (w tym wysokie poparcie dla ich rozbudowy) i barier administracyjnych w ich budowaniu. Dziś to właśnie te bariery, często sztucznie zbudowane przez rozwiązania polityczne i prawne, faktycznie trzeba znieść, aby uwolnić energię Polaków oraz zmniejszyć ceny energii.
Podobnie, ale mniej entuzjastycznie, paneliści zaproponowali działania w zakresie efektywności energetycznej. Dla tego typu działań paneliści widzą przyszłość głownie w skuteczniejszej i bardziej powszechnej edukacji oraz lepszych programach wsparcia finansowego. Zapewne dobrze zostaną zatem odebrane programy wsparcia efektywności energetycznej w wysokości ponad 5 mld EUR dostępne w okresie 2021-2027 z funduszy unijnych. Trzeba zatem tych funduszy nie stracić. Bo o tym, czy Polska będzie aktywnie chronić klimat bez dostępu do funduszy unijnych nie jestem w pełni przekonany i zapraszam Was do dyskusji o tym już za 10 dni (śledźcie portal!).
Jeszcze mniejsza zgoda wśród panelistów dotyczyła kwestii niwelowania niskich dochodów dużej części społeczeństwa. Widoczny jest jednak przez pryzmat tego podtematu inny główny problem naszego społeczeństwa – niski dostęp do dobrej jakości mieszkań. Dużym zaskoczeniem było dla pojawienie się rekomendacji dotyczących zwiększenia ilości mieszkań na wynajem czy nowych rozwiązań w zakresie budownictwa mieszkaniowego, ale to dobrze. Dzięki temu także ja się czegoś od panelistów nauczyłem, a przede wszystkim tego, że problem energetyczny sięga głębiej, niż tylko ścian budynku. Sięga planowania przestrzennego, które jest podstawą do budowania ekologicznych miast. Podobno reforma planowania rusza lada dzień, ale czy spełni nasze oczekiwania z apelu wysłanego w 2019 roku?
Bardzo się cieszę, że panel udowodnił, iż jako społeczeństwo, w większości jesteśmy gotowi na wyzwania transformacji energetycznej, choć godzimy się także z tym, że nie nastąpi ona tak szybko, jakbyśmy chcieli, i paliwa kopalne muszą zostać z nami jeszcze przez jakiś czas. Muszą być jednak wycofywane z użytku konsekwentnie. Według co najmniej 24% uczestników panelu ta konsekwencja w eliminacji paliw kopalnych jest jedną z najważniejszych rekomendacji. To pole do działania.
Podczas konferencji ogłaszającej wyniki nadary powiedziałem, że są one wielkim podziękowaniem dla nas, organizacji pozarządowych, że odpowiadamy na liczne pytania stawiane przez społeczeństwo obywatelskie. Ale powiedziałem też, że oprócz wielu odpowiedzi narada przyniosła także wiele pytań, na które odpowiedzi dotychczas nie ma. Jednym z takich wielkich pytań jest pytanie o sprawczość w zakresie odnawialnych źródeł energii. Jak to jest, że od ponad 10 lat poparcie do budowania odnawialnych źródeł energii w Polsce przekracza 80, a nawet 90% w różnych badaniach społecznych - taki stopień poparcia potwierdziła też narada obywatelska o kosztach energii - tymczasem wielu Polaków, mimo tego poparcia, nie może dziś podłączyć swojej instalacji do sieci lub jest czasowo od niej odłączanych? Jak to jest, że nie mogą oni oddać niezużywanej przez siebie energii swojemu sąsiadowi lub przyjacielowi? Jak to jest, że nie możemy budować elektrowni wiatrowych na lądzie, jako np. wspólnota sołecka lub gminna?
Czy politycy przemawiający podczas ogłoszenia wyników narady odpowiedzieli na te pytania? Starali się, ale ta część niestety przypominała rewię piękności. Na tym tle stwierdziłem, że wolę jednak zadawać niewygodne pytania i dawać na nie pewna odpowiedź niż chwalić swój ogonek. W organizacjach takich jak nasza Fundacja nie musimy błyszczeć, ale liczymy, że nasza pracę ktoś czasem doceni. Dla Fundacji Stocznia, za naradę obywatelską o kosztach energii, ode mnie, owacje na stojąco!
