Podczas gdy debaty na temat sposobów regulacji i planowania lokalizacji projektów solarnych i wiatrowych nabierają intensywności, badanie EEB precyzyjnie określa rzeczywiste potrzeby przestrzenne w celu osiągnięcia 100% udziału energii odnawialnej w Europie zgodnie z założeniami Paryskiego Porozumienia Klimatycznego (PAC).
Kluczowe wnioski
- Minimalne zapotrzebowanie na powierzchnię: Tylko 2,2% całkowitej powierzchni UE jest potrzebne do realizacji obecnych i przyszłych projektów związanych z energią słoneczną i wiatrową, aby umożliwić stopniowe odejście UE od paliw kopalnych i energii jądrowej oraz osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2040 r.
- Wystarczająca powierzchnia odpowiednich gruntów: Według Wspólnego Centrum Badawczego (JRC), 5,2% gruntów w UE można uznać za „odpowiednie” z perspektywy rozwoju energetyki słonecznej i wiatrowej w oparciu o surowe kryteria rolnicze, środowiskowe i techniczne dla lądowych projektów wiatrowych i słonecznych.
- Liderem są obszary wiejskie: Większość gruntów nadających się do zrównoważonego rozwoju odnawialnych źródeł energii znajduje się na obszarach wiejskich, z czego 78% w wypadku naziemnej fotowoltaiki i 83% w wypadku lądowej energetyki wiatrowej.
- Wystarczy przestrzeni dla rolnictwa i przyrody: Wymogi dotyczące gruntów na potrzeby odnawialnych źródeł energii są znacznie niższe niż szacowane grunty konieczne do realizacji przyszłych celów w zakresie odtwarzania przyrody zgodnie z rozporządzeniem UE Nature Restoration Law (16,7% na poziomie UE-27). Dzięki odpowiednim standardom promującym podwójne wykorzystanie gruntów i rzetelnym wytycznym dotyczącym środków zaradczych, kraje UE mogą rozwijać projekty związane z energią słoneczną i wiatrową przy jednoczesnej rekultywacji terenów zdegradowanych i zanieczyszczonych (4,6% powierzchni UE) oraz gruntów rolnych o niskiej produktywności.
- Same dachy to za mało: Obszary miejskie i przemysłowe nie są w stanie samodzielnie dostarczyć całej potrzebnej energii słonecznej. Istnieje jednak wiele zdegradowanych gruntów rolnych (narażonych na erozję, porzuconych lub o ograniczonych perspektywach), które umożliwiają rozwój energii słonecznej bez zakłócania gospodarki wiejskiej oraz wspomagają produkcję żywności i odbudowę dobrostanu gleby.
- Solidarność i wzajemne powiązania: Niektóre kraje, takie jak Niemcy i Włochy, nie dysponowałyby wystarczającą powierzchnią by zaspokoić swoje potrzeby w zakresie energii odnawialnej, gdyby całkowicie wykluczyły z zagospodarowania rezerwaty naturalne lub grunty rolne, które nie uległy degradacji. Z kolei Hiszpania i Rumunia dysponują znaczną ilością terenów nadających się do produkcji energii odnawialnej – znacznie przewyższającą ich potrzeby energetyczne. Europejska „supersieć” będzie niezbędna, aby połączyć zasoby i centra produkcji energii odnawialnej na poziomie UE w celu dekarbonizacji systemu energetycznego poprzez współpracę i ograniczenie strat energii.
Cosimo Tansini, Specjalista ds. Polityki w zakresie Odnawialnych Źródeł Energii w Europejskim Biurze Ochrony Środowiska, powiedział: „Projekty solarne i wiatrowe wymagają gruntów, co na szczęście nie zagraża unijnym potrzebom w zakresie ochrony różnorodności biologicznej, produkcji żywności i przyszłej odbudowy przyrody. W całej UE, zwłaszcza na obszarach wiejskich, istnieje wiele terenów o niskiej wartości dla środowiska lub gruntów rolnych nadających się pod projekty odnawialne. Niemniej jednak niezbędne jest przyjęcie konkretnych standardów i środków zaradczych – uzgodnionych w ramach partycypacyjnych i przejrzystych procesów – w celu promowania podwójnego wykorzystania gruntów. Takie podejście przyczyni się do tego, że energia odnawialna stanie się narzędziem przywracania gruntów, angażowania społeczności i zapewniania korzyści ekonomicznych na obszarach wiejskich”.
Pełna treść raportu dostępna jest na stronie EEB.
Kontekst
Nowa dyrektywa UE w sprawie odnawialnych źródeł energii (RED) upoważnia państwa członkowskie do wyznaczenia „obszarów przyspieszenia” dla projektów energii odnawialnej, w których procesy zatwierdzania zostaną usprawnione, potencjalnie omijając niektóre istniejące wymogi prawne dotyczące ochrony środowiska. Wzbudziło to obawy o potencjalne konflikty wynikające ze zmian w użytkowaniu gruntów lub braku współistnienia z ochroną przyrody i potrzebami społeczności. W raporcie wyjaśniono, że strefy o znaczącej bioróżnorodności oraz produktywne grunty rolne nie muszą być wykorzystywane do osiągnięcia 100% udziału odnawialnych źródeł energii w Europie.
Strategiczne planowanie przestrzenne, wysokie standardy środowiskowe i zaangażowanie lokalnych społeczności są niezbędne w transformacji energetyki odnawialnej, która będzie korzystna dla przyrody i sprzyjająca inkluzywności społecznej. Podejmując wyzwania i możliwości związane z integracją energii odnawialnej na obszarach wiejskich, UE może osiągnąć swoje cele klimatyczne, przy jednoczesnym wsparciu rozwoju obszarów wiejskich i zwiększaniu ich potencjału. EEB wzywa do trwałego wsparcia ze strony decydentów politycznych, inwestycji w infrastrukturę i aktywnego zaangażowania społeczności lokalnych, aby podjąć inicjatywę w tworzeniu zrównoważonej i sprawiedliwej przyszłości energetycznej.
Metodologia
Raport opiera się na wstępnej analizie terytorialnej przeprowadzonej przez unijne Wspólne Centrum Badawcze (JRC), które określiło grunty nadające się pod inwestycje związane z energią odnawialną, wykluczając chronione obszary przyrodnicze i grunty rolne o wysokiej wartości, w zamian preferując zabudowane i sztuczne powierzchnie oraz zdegradowane grunty o ograniczonych perspektywach rolniczych. Obszary zidentyfikowane jako odpowiednie do intensywnego wykorzystania odnawialnych źródeł energii nie obejmują obszarów Natura 2000, kluczowych obszarów różnorodności biologicznej i obszarów ptasich oraz gospodarstw rolnych o wysokiej wartości przyrodniczej – między innymi obszarów chronionych. Grunty rolne zostały uznane za nieodpowiednie do produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Jako odpowiednie wybrane zostały jedynie ziemie uprawne oraz mieszane systemy uprawno-hodowlane, które już obecnie ulegają szybko tracą na popularności i wykazują niską produktywność oraz wysokie ryzyko porzucenia.
Chociaż kryteria JRC nie mają charakteru nakazowego, zapewniają one jasną miarę tego, ile gruntów jest dostępnych do rozwoju projektów solarnych i wiatrowych przy jednoczesnym poszanowaniu działalności rolniczej i ochrony różnorodności biologicznej.
Opierając się na analizie JRC, oceniono obecny sposób użytkowania gruntów i typy pokrycia terenu w oparciu o dostępne zbiory danych i dokumenty UE, szacując powierzchnię potrzebną do zapewnienia wystarczającej mocy energii odnawialnej, aby osiągnąć cele scenariusza zgodnego z Paryskim Porozumieniem Klimatycznym (PAC): 100% energii odnawialnej we wszystkich sektorach, około 50% redukcja zapotrzebowania na energię i neutralność klimatyczna do 2040 roku. Obliczono wymagania przestrzenne dla lądowych technologii wiatrowych i fotowoltaicznych (PV), zapewniając podział na dachowe i naziemne systemy PV, w oparciu o ich przewidywaną moc zainstalowaną i wartości podane w literaturze przedmiotu. Szacunki EEB obejmują również zapotrzebowanie na przestrzeń dla obecnej i przyszłej sieci, zgodnie z opracowaniem Inicjatywy na rzecz Sieci Odnawialnych (Renewables Grid Initiative) oraz Instytutu Reinera Lemoniera w raporcie „Energia i przestrzeń”.
źródło: EEB
