Emisje i cele planu
Całkowite emisje gazów cieplarnianych brutto (GHG) spadły w Hiszpanii w 2020 r. do 272 Mt ekwiwalentu CO2 (-14% w porównaniu z 2019 r.), spadając poniżej poziomów z 1990 r. (-6%) po raz pierwszy w historycznym szeregu (patrz wykres).
Sektor transportu pozostał największym emitentem (28% całości), a następnie przemysł (21%) oraz energetyka i rolnictwo (po 14%). Emisje spadły w latach 2019–2020 we wszystkich głównych sektorach z wyjątkiem rolnictwa i odpadów (po +1%). Emisje w sektorach ETS (elektrownie i duże obiekty przemysłowe) spadły o 19%, aw połączonych sektorach ESR (transport, mały przemysł, budownictwo, rolnictwo, odpady i gazy fluorowane) o 10%. Jednak absorpcja CO2 netto przez naturalne pochłaniacze dwutlenku węgla spadła trzeci rok z rzędu (-3%), zgodnie z negatywną tendencją przewidywaną w długoterminowej strategii Hiszpanii. Całkowite zużycie energii końcowej spadło w 2020 r. o 13% do 79 Mtep, przy czym odnawialne źródła energii generują 21% całości i 43% zużycia energii elektrycznej.
Hiszpański NECP i związane z nim przepisy nie ustanawiają szczegółowych celów pośrednich sektorowych redukcji emisji lub dekarbonizacji energii przed 2030 r., ale istniejące cele na 2030 r. muszą zostać wyraźnie zrewidowane w górę w 2023 r.
Perspektywy zmian planu
PRAWO KLIMATYCZNE I (WIELE) NOWYCH POLITYK – hiszpańska ustawa o zmianie klimatu i transformacji energetycznej została uchwalona w maju 2021 r., co oznacza ważny krok naprzód, chociaż cele NECP w zakresie emisji i energii zostały w dużej mierze utrzymane. Hiszpańskie organizacje pozarządowe zaproponowały bardziej ambitne cele w zakresie redukcji emisji i energii odnawialnej, a wyrok Sądu Najwyższego w tej sprawie jest w toku. Ustawa zobowiązuje rząd do zrewidowania celów w górę w 2023 roku.
Postęp w zakresie instrumentów regulowanych przez nowe prawo krajowe obejmuje:
- Strefy niskiej emisji mają zostać wprowadzone we wszystkich dużych hiszpańskich miastach do 2023 r.
- Obecnie aktywnie promowany jest prosumeryzm odnawialny, opublikowano mapy zagospodarowania przestrzennego, aby wyprowadzić naziemne instalacje energii odnawialnej z obszarów wrażliwych ekologicznie, a podobne podejście opracowywane jest dla odnawialnych źródeł morskich
- Istnieje silny program sprawiedliwej transformacji dla obszarów dotkniętych zamknięciem kopalń węgla i elektrowni
- Obywatelskie Zgromadzenie Klimatyczne opublikowało swoje zalecenia dla hiszpańskiego rządu i parlamentu
- Ogłoszono propozycje powołania komitetu niezależnych ekspertów ds. zmian klimatu i transformacji energetycznej
- Każdego roku rząd musi dokonać przeglądu możliwości ograniczenia dotacji do paliw kopalnych
- Zatwierdzono nowy Krajowy Plan Adaptacji na lata 2021-2030 oraz Długoterminową Strategię Dekarbonizacji do 2050 roku.
REAKCJE NA COVID-19 I UKRAINĘ – Chociaż zmniejszona aktywność gospodarcza i transportowa spowodowana COVID-19 jest istotnym czynnikiem obniżającym emisje i zużycie energii w 2020 r., istnieją również pozytywne tendencje bazowe, takie jak zamykanie elektrowni węglowych i związany z tym wzrost wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, w tym dachowych instalacji słonecznych. Nieoficjalne szacunki na 2021 r. ostrzegają przed prawdopodobnym wzrostem całkowitych emisji z powodu wznowienia działalności po złagodzeniu ograniczeń COVID-19, chociaż oficjalne dane wskazują, że 47% zapotrzebowania na energię elektryczną zostało zaspokojone przez odnawialne źródła energii.
Hiszpański krajowy plan naprawy mobilizuje dziesiątki miliardów euro w latach 2021-2023 na działania w dziedzinie klimatu, zwłaszcza w sektorze budynków, odnawialnych źródeł energii i transportu, ale także na odbudowę i ochronę ekosystemów, które powinny sprzyjać naturalnym pochłaniaczom dwutlenku węgla. Wyniki pod względem emisji/oszczędności energii mogą być widoczne dopiero po udostępnieniu danych za 2022 r., chociaż interpretacja będzie trudna ze względu na skutki wojny na Ukrainie. Środki nadzwyczajne podjęte z powodu wojny mogą przyspieszyć zużycie energii odnawialnej w niektórych sektorach, chociaż inne środki mogą spowolnić proces dekarbonizacji w Hiszpanii i szerzej w UE.
Rekomendacje dla zmian planu
Nie ma oficjalnych wiadomości na temat harmonogramu przeglądu NECP, chociaż rząd zlecił badania przygotowawcze. Poniżej znajduje się kilka zaleceń, aby upewnić się, że proces jest odpowiedni do celu, a w szczególności do kilku najważniejszych aspektów:
Ambitne cele . Bardziej ambitne cele w zakresie emisji i energii na 2030 r. można osiągnąć dzięki większym postępom w zakresie oszczędzania energii i zarządzania popytem, zmianom w produkcji i konsumpcji żywności, przyjęciu alternatyw dla prywatnego użytkowania pojazdów, przyspieszeniu instalacji prosumenckich i innych przyjaznych naturze zdolnościom odnawialnym oraz zachętom magazynowanie odnawialnej energii elektrycznej.
Niezbędne jest promowanie korzyści społeczno-gospodarczych, jakie przyniosą te środki, oraz zagwarantowanie, że wrażliwe sektory i społeczności nie będą pokrzywdzone, jeśli dostępne środki publiczne lub ewentualne nowe reformy podatkowe mają przynieść zamierzone rezultaty . Należy poprawić prostotę i jasność przepisów w odniesieniu do wszystkich nowych instalacji odnawialnych źródeł energii, przy jednoczesnym zachowaniu jakości środowiska i zapewnieniu sprawiedliwości społecznej i udziału społeczeństwa.
Udział społeczeństwa. Wymóg zwiększenia ambicji celów do 2030 r. w 2023 r. jest szansą na to, aby debata publiczna i niezależna opinia naukowa ważyła więcej niż interesy biznesowe, finansowe i polityczne, które spowalniają działania klimatyczne. Proponuje się cztery konkretne środki:
1. Promowanie szerokiej ogólnokrajowej debaty na temat zaleceń pierwszego Obywatelskiego Zgromadzenia Klimatycznego oraz informowanie rządów, partii politycznych i szerszego społeczeństwa podczas przeglądu i rewizji celów w zakresie klimatu i energii w latach 2023-2024 w NECP;
2. Zwołanie drugie zgromadzenie w celu przedstawienia dalszych zaleceń przed zakończeniem rewizji NECP;
3. Dostępny, otwarty „symulator scenariuszy”, aby zachęcić do debaty i zrozumienia opcji i konsekwencji dekarbonizacji
4. Powołanie niezależnej komisji ekspertów ds. zmian klimatu i transformacji energetyki i poprosić ją o dokonanie przeglądu działań na rzecz klimatu podjętych dotychczas w Hiszpanii oraz opracowanie zaleceń dotyczących zmienionych celów i środków KPEiK na 2030 r.
Fundusze publiczne. Na działania w dziedzinie klimatu w Hiszpanii przeznaczono już bardzo znaczne kwoty środków publicznych, zwłaszcza z UE (dziesiątki miliardów euro). Najpilniejszymi priorytetami powinny być:
- wysoki poziom udziału społeczeństwa w opracowywaniu, realizacji, monitorowaniu i sprawozdawczości programów wydatkowania i ich wyników;
- synergie między tymi instrumentami finansowania a inwestycjami dostępnymi w sektorze prywatnym;
dopilnować, aby dostępne zasoby wspierały konkretne środki o dużej szansie na osiągnięcie trwałych zmian (redukcja emisji, składowanie dwutlenku węgla dzięki silnym środkom ochrony przyrody, oszczędności lub wydajności materiałów lub energii);
- pełne i prawidłowe wykorzystanie dostępnych środków finansowych;
- redukcja subsydiów na paliwa kopalne i zwiększyć przyjazną dla klimatu politykę podatkową;
- raportowanie i podnoszenie świadomości osiągane korzyści społeczno-ekonomiczne, klimatyczne i inne.
Dostosowanie prawa. Na szczeblu krajowym główne instrumenty polityki klimatycznej i energetycznej są ogólnie dobrze dopasowane. W szczególności cele klimatyczne i energetyczne zostały zatwierdzone w tym samym okresie i kontekście politycznym (nLTS w listopadzie 2020 r., NECP w marcu 2021 r. i hiszpańskie prawo o klimacie w maju 2021 r.), przy dobrym dostosowaniu celów na 2030 r., ścieżka dekarbonizacji na krótki i długoterminowe oraz środki przewidziane do ich osiągnięcia. Jednak dalsze ulepszenia są nadal możliwe.
Wszystkie władze publiczne i departamenty rządowe na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym muszą wykazać jasne i spójne zaangażowanie w osiąganie wyników w zakresie ambitnych działań na rzecz klimatu. W zdecentralizowanym kraju, takim jak Hiszpania, spójność polityki na różnych szczeblach władzy ma kluczowe znaczenie. Regiony Autonomiczne mają ważne kompetencje, szczególnie w sektorach ESR (65% emisji Hiszpanii), ale nie wszystkie z nich zatwierdziły przepisy/plany dotyczące klimatu i energii z horyzontem czasowym do 2030 roku.
Zapewnienie, że naturalne pochłaniacze dwutlenku węgla są odpowiednio chronione i wzmacniane w różnych obszarach polityki (różnorodność biologiczna, leśnictwo, rolnictwo, woda i gospodarka morska, zob. poniżej) oraz że polityki użytkowania gruntów i zagospodarowania przestrzennego na obszarach miejskich i wiejskich sprzyjają redukcji emisji i oszczędności energii. Na przykład projekt krajowego planu strategicznego dla rolnictwa („PEPAC”) na lata 2023–2027 obejmuje różne środki mające na celu zwiększenie naturalnego wychwytywania dwutlenku węgla i ograniczenie emisji z rolnictwa, ale kilka z nich jest opcjonalnych i nie ma ogólnych celów ilościowych.
Jeśli chodzi o konkretne polityki i środki, zmieniony KPEiK powinien uwzględniać następujące trzy główne zalecenia:
Promocja wdrażania odnawialnych źródeł energii, które szanują bioróżnorodność i ludzi . Od czasu zatwierdzenia NECP trzy aukcje rządowe przydzieliły łącznie 6,8 GW nowych mocy przyłączeniowych do sieci dla OZE. Projekty przedstawione w wyniku tych i wcześniejszych aukcji wywołały powszechne protesty na obszarach wiejskich oraz krytykę organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną przyrody i naukowców, zwłaszcza ze względu na brak wcześniejszego planowania i polityki zagospodarowania przestrzennego, niewystarczający udział społeczeństwa i nieprecyzyjne kryteria aukcji mocy elektrycznej.
Oprócz zapewnienia, że planowanie i aukcje będą ukierunkowane na rozwój nowych odnawialnych źródeł energii na obszarach miejskich i innych o mniejszej wrażliwości środowiskowej, zmieniony NECP powinien również zainicjować partycypacyjny proces „scenariuszy” w celu otwartego zbadania, w jaki sposób różne kombinacje odnawialnych źródeł energii (np. miejskie, wiatrowo-słoneczno-wodne), w tym przewidywane role magazynowania energii, zarządzania popytem oraz oszczędności i wydajności energetycznej, mogą spełnić określone cele. Ponadto należy zaktualizować istniejącą krajową mapę wrażliwości środowiska na lądowe odnawialne źródła energii, należy opublikować równoważne mapy obszarów morskich, a wszystkie 17 regionów autonomicznych powinno zatwierdzić i zastosować zaktualizowane przepisy i plany dotyczące klimatu i energii wraz z powiązanymi mapami wrażliwości i polityką zagospodarowania przestrzennego rozwój energetyczny.
Przyspieszenie działań na rzecz klimatu na poziomie lokalnym.
Gminy mają do odegrania kluczową rolę w przyspieszeniu działań na rzecz klimatu oraz w dążeniu do odpornej i zdekarbonizowanej gospodarki: posiadają kluczowe kompetencje i są szczeblem władzy najbliższym obywatelom. Niezbędne jest, aby władze miejskie miały dostęp do wystarczającego finansowania i wsparcia technicznego dla rozwoju i stosowania lokalnych planów działania na rzecz klimatu i energii („SECAP”). Fundusze UE Next Generation, Rozwoju Regionalnego i Społecznego powinny uwzględnić wsparcie dla tych planów jako kluczowy priorytet. Zmieniony KPEiK powinien wskazywać, w jaki sposób to wsparcie będzie gwarantowane i dostarczane, a także identyfikować i promować te działania na szczeblu gminnym, które mogą zapewnić najszybszą i najtrwalszą redukcję emisji, jednocześnie gwarantując sprawiedliwość społeczną, dobrostan i jakość środowiska. Wskaźniki postępu działań komunalnych powinny również zostać uwzględnione w zmienionym KPEiK (np. zasięg zatwierdzonych planów SECAP w horyzoncie do 2030 r.; wdrożone kluczowe środki, takie jak strefy niskiej emisji; % redukcji odpadów organicznych i kompostowania; wzrost zainstalowanej mocy słonecznej na obszary do góry, zwiększenie dostępności i wykorzystania obszarów dla pieszych i ścieżek rowerowych).
Zdecydowane działania na rzecz klimatu dla rolnictwa i naturalnych pochłaniaczy dwutlenku węgla.
Hiszpański plan strategiczny dla rolnictwa jest na końcowym etapie przygotowania, a społeczeństwo obywatelskie wyraziło poważne obawy dotyczące braku gwarancji osiągnięcia konkretnych redukcji emisji i poprawy naturalnych pochłaniaczy dwutlenku węgla. Obawy te odzwierciedlają obawy Trybunału Obrachunkowego UE w kolejnych ostatnich sprawozdaniach.
W przygotowaniu są również nowe plany strategiczne dotyczące lasów, różnorodności biologicznej, terenów podmokłych, obszarów morskich i rozwoju obszarów wiejskich. Razem te plany strategiczne w sektorach użytkowania gruntów wiejskich, sektora morskiego i przyrody muszą być w pełni skoordynowane ze zmienionym KPEiK , aby zapewnić komplementarność celów, polityk, środków, finansowania, monitorowania i egzekwowania oraz aby można było jasno wykazać korzyści z działań na rzecz klimatu w zakresie zmienionych praktyk, zmniejszonych emisji lub zwiększonej absorpcji węgla.
Autorzy: David Howell i Ana Márquez, SEO/BirdLife
Informacja krajowa z raportu "Bilans i planowanie na przyszłość: Krajowe plany energetyczno-klimatyczne jako narzędzie do osiągnięcia bezpieczeństwa klimatycznego i energetycznego." (język angielski) przygotowaniego w ramach projektu LIFE_UNIFY dofinansowanego z instrumentu finansowego LIFE Komisji Europejskiej oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
