Wydatki na poszczególne branże
Podział środków w branży efektywności energetycznej w województwach przedstawia wykres 1. Wyraźnie najwięcej środków przypada na renowację i budowę nowych budynków publicznych – 1,1 mld EUR. Na renowację budynków mieszkalnych przypada w drugiej kolejności 0,5 mld EUR. Mała alokacja w regionach dotyczy ciepłownictwa – 0,1 mld EUR, ale znacznie większe środki na ciepłownictwo – 1,1 mld EUR znalazły się w programach krajowych. 55 mln EUR przypada na inne rodzaje wsparcia efektywności, w tym wsparcie przedsiębiorstw zajmujących się usługami w zakresie efektywności energetycznej.
Podział środków w branży OZE przedstawia wykres 2. Wyraźna jest przewaga środków na budowę instalacji energetyki słonecznej. Ten rodzaj energetyki pochłania aż 68% środków w funduszach europejskich administrowanych przez regiony – 0,86 mld EUR. Właśnie w regionach w poprzednim okresie finansowania znacznie zwiększano alokacje na energetykę słoneczną, aby zaspokoić większą ilość składanych wniosków. Drugie w kolejności są inne rodzaje energii odnawialnej, w tym energia geotermalna – 0,15 mld EUR. Mało środków przeznaczono na energetykę wiatrową oraz z biomasy, co niewątpliwie jest odzwierciedleniem nieprzychylnych tym rodzajom energii rozwiązań prawnych i nastrojów społecznych.
Zmianę ilości środków dla obydwu tych branż w stosunku do okresu 2014-2020 przedstawia wykres 3. Nie zmieniła się właściwie ilość środków przypadająca na renowację budynków i inne rodzaje wsparcia efektywności energetycznej. Biorąc pod uwagę wzrost kosztów pracy oraz materiałów budowlanych należy zatem spodziewać się niższego poziomu renowacji niż w poprzednim okresie finansowania.
„Nie jest to dobra wiadomość, jeśli zwrócimy uwagę, że do tej pory tempo termomodernizacji nie było wystarczające do osiągnięcia celów redukcji zużycia energii w Polsce. Także na poziomie regionalnym nie widać dążeń to budowania rynku usług energetycznych, położenia nacisku na uzyskanie gwarantowanych oszczędności energii.” – komentuje Jan Twardowski z Fundacji Efektywnego Wykorzystania Energii.
Natomiast wzrosła o 20% alokacja na odnawialne źródła energii.
Wydatki w poszczególnych regionach
Najwięcej na efektywność energetyczną zdecydował się przeznaczyć Śląsk. To rekordowa wielkość 427 mln EUR, z której aż 360 mln EUR pójdzie na renowację budynków. Cała pula środków na Śląsku ponad dwukrotnie przekracza wielkość środków w drugim pod tym względem regionie, tj. na Lubelszczyźnie. Ponad 150 mln EUR przeznaczyły na efektywność energetyczną jeszcze Pomorze i Łódzkie. Najgorzej na tym tle wygląda Pomorze Zachodnie, Wielkopolska i Lubuskie, gdzie przeznaczono na ten cel od 60 do 64 mln EUR. Dziwi tak mała alokacja zwłaszcza w Wielkopolsce, bo to przecież jeden z największych i najbardziej zaludnionych regionów kraju. Z ciekawostek warto wspomnieć Kujawy i Pomorze, które przeznaczyły w zakresie efektywności na ciepłownictwo aż 49 mln EUR, co deklasuje inne regiony i stanowi prawie 50% alokacji na ten cel wśród nich.
Tylko w pięciu regionach alokacja na cele OZE przekracza 100 mln EUR. Jest to przede wszystkim Małopolska ze 184 mln EUR, w tym aż 170 mln EUR (92%) na energetykę słoneczną. Następnie jest to Lubelszczyzna ze 152 mln EUR, w tym 124 mln EUR (82%) na energetykę słoneczną. Poza tym to także Podkarpacie, Łódzkie i Podlasie. Za nimi jest dość duża przerwa w zakresie wydatków wobec kolejnych województw. Będące na szóstym miejscu pod tym względem Mazowsze przeznaczyło na OZE tylko 71 mln EUR. Ciekawie jest zauważyć, że na energetykę słoneczną w dużym stopniu stawiają województwa wschodnie, dotychczas uważane za mniej świadome ekologicznie. Najmniejsze alokacje do tej pory odnotowują: Opolszczyzna – tylko 20 mln EUR i Lubuskie – tylko 21 mln EUR. Co ciekawe bardzo mało środków na odnawialne źródła energii przeznaczył także Śląsk – tylko 36 mln EUR.
Podsumowanie
W krajowym rozdaniu funduszy europejskich na lata 2021-2027 wielkość środków na efektywność energetyczną, odnawialne źródła energii, ciepłownictwo i sieci elektroenergetyczne wyraźnie wzrosła. Jednak na poziomie regionalnym obserwujemy stabilizację wielkości alokowanych wydatków na te cele w stosunku do okresu 2014-2020. Zwłaszcza w zakresie ciepłownictwa i sieci elektroenergetycznych na poziomie regionalnym zaplanowano w regionach bardzo niewiele wydatków. Taki podział świadczy o tym, że to administracja krajowa, a raczej publiczne (krajowe) spółki energetyczne i fundusze, w znacznie większym stopniu będą inwestować w okresie 2021-2027 w zieloną energetykę. Dzięki temu utrzyma się zatem w Polsce model energetyki opartej na wielkich (krajowych) spółkach energetycznych oraz scentralizowanej dystrybucji energii, a także środków finansowych do obywateli, np. poprzez program „Czyste powietrze”.
Wśród poszczególnych województw możemy wytypować liderów transformacji energetycznej. Do nich w szczególności należy Lubelszczyzna, która w równie dużym stopniu w stosunku do pozostałych regionów przeznaczyła środki na efektywność energetyczną oraz odnawialne źródła energii. Ten region zajął drugie miejsce w zakresie wydatków na obydwa tel cele, a łącznie to ponad 320 mln EUR. Warta uwagi jest także Małopolska z podobnie zbilansowanymi wydatkami na w sumie także ponad 320 mln EUR. Ponad 280 mln EUR zbilansowanych wydatków ma także Łódzkie. Śląskie, choć niewątpliwie jest rekordzistą w zakresie sumarycznych wydatków – 460 mln EUR, większość (92%) przeznaczyło na efektywność energetyczną, ale ma jedną z najniższych alokacji na odnawialne źródła energii. Zdecydowanym outsiderem jest Lubuskie, z zaledwie 85 mln EUR wydatków na obydwa te cele, gdzie wszystkie inne województwa mają sporo ponad 100 mln EUR wydatków.
Za mało informacji?
Na chronmyklimat.pl przedstawiliśmy już kilka artykułów dotyczacych funduszy europejskich na lata 2021-2027:
Fundusze europejskie na transport - część krajowa
Fundusze europejskie na transport - część regionalna
Apel o lepszą alokację funduszy unijnych
Podziękowania
Informacje o aktualnych projektach funduszy europejskiej uzyskano dzięki współpracy z Ogólnopolską Federacją Organizacji Pozarządowych.
Artykuł powstał jako element projektu LIFE_UNIFY dofinansowego przez instrument finansowy LIFE komisji Europejskiej oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz z Europejskiej Inicjatywy Klimatycznej (EUKI) niemieckiego Federalnego Ministerstwa Środowiska, Przyrody i Bezpieczeństwa Atomowego w ramach projektu TOWARDS CLIMATE-NEUTRAL EU: EFFICIENT ALLOCATION OF EU FUNDS.projektu "Towards Climate-neutral EU: efficient allocation of EU funds" dofinansowanego przez Program Europejskiej Inicjatywy Klimatycznej (EUKI) niemieckiego Federalnego Ministerstwa Środowiska.