Ze względu na obecność zagranicznych gości wydarzenie odbyło się w języku angielskim. Dla polskich słuchaczy przygotowano również tłumaczenie symultaniczne na język polski, dzięki czemu bezproblemowo mogli wsłuchać się w dyskusję. Przebieg debaty można było śledzić na żywo dzięki transmisji na Facebooku oraz na stronie chronmyklimat.pl. Dodatkowo nagranie z debaty zostało zamieszczone na fanpage’u organizatorów, dzięki czemu nieobecni w czasie rzeczywistym mogli odsłuchać wypowiedzi prelegentów tuż po zakończonym wydarzeniu. Poniżej prezentujemy najważniejsze wypowiedzi i wnioski ze spotkania.
Założenia są ambitne
Jako pierwszy z prelegentów głos zabrał Tom van Ierland, Dyrektor Generalny ds. Działań w dziedzinie Klimatu. Jako przedstawiciel Komisji Europejskiej zaznaczył, że tylko 20 z 27 państw członkowskich UE dostarczyło wymagane dokumenty obrazujące długoterminowe strategie emisyjne. Lista, a co za tym idzie rekomendacje dla tych krajów, nie są kompletne. Na co szczególnie zwrócił uwagę to fakt, że agenda polityczna państw, które dotychczas opracowały strategię, jest bardzo ambitna. Szczególnie dotyczy to obszaru wdrażania jej w poszczególne sektory gospodarki. Część krajów wyznaczyła sobie za cel osiągnięcie pełnej neutralności klimatycznej do 2050 roku, druga część planuje zrobić to nawet szybciej, a jeszcze inni aspirują do poziomu 80-90% pełnej neutralności. - Władze państw mają jednak problem, żeby sprostać tym oczekiwaniom - mówił van Ierland. Dodał, że Unia Europejska wychodzi tym krajom z pomocą, dostarczając możliwość skorzystania z usług doradczych.
Na koniec wypowiedzi prelegent wyraźnie podkreślił, że aby osiągnąć zamierzony cel pełnej neutralności klimatycznej do 2050 roku, ambicje państw członkowskich UE muszą być współdzielone kolektywnie. Oznacza to, że każdy kraj bez wyjątku musi dołożyć starań w zakresie dekarbonizacji środowiska.
Strategie wymagają zaangażowania
W następnej kolejności głos zabrała Harriet Mackaill-Hill, Koordynator ds. Polityki Zarządzania w CAN Europe. Tematem jej wypowiedzi była ocena krajowych strategii niskoemisyjnych z punktu widzenia organizacji pozarządowych (NGO). Działaczka zauważyła, że między opracowanymi strategiami poszczególnych krajów występują duże różnice. Dodała, że aby stać się pionierem w zakresie dekarbonizacji, należy wprowadzić benchmarking i aktywnie angażować społeczeństwo w proekologiczne działania.
Następnie zwróciła uwagę na konieczność aktualizacji oraz stałego monitorowania opracowanych strategii. Bieżąca kontrola pomoże ocenić postęp oraz spójność między planami średnio- i długookresowymi (której często brakuje).
Na koniec Mackaill-Hill odniosła się z sugestią w stronę Komisji Europejskiej. - Komisja powinna zaktualizować standardy NECP (National Energy and Climate Plan - Krajowy Plan na rzecz Energii i Klimatu) i wzorca strategii długoterminowej. Założenia z 2018 roku nie odzwierciedlają najnowszych założeń polityki energetycznej i trzeba je zmienić, aby państwa mogły się do nich dostosować - skomentowała prelegentka. Swoją wypowiedź zakończyła konkretną opinią. Państwa członkowskie powinny traktować opracowane strategie jako narzędzie służące osiągnięciu długoterminowego celu i mające na uwadze dobro całego społeczeństwa. Niewłaściwe jest traktowanie ich jako zadanie, które wystarczy wykonać i odhaczyć z listy zadań do wykonania.
Węgry mają (idealny) plan
Następnie głos przekazano Teodórze Dönsz-Kovács. Prelegentka skupiła się na ocenie strategii opracowanej przez Węgry. Mimo iż jest on uznawany za jeden z lepszych przykładów wśród dostarczonych propozycji oraz charakteryzujący się wysoką dynamiką, wciąż zawiera pewne braki. Propozycja długoterminowej strategii emisyjnej Węgier nie jest idealna. Prelegentka wymienia następujące problemy, do których należy się odnieść:
- strategia jest raczej zbiorem życzeń, pomysłów. Brakuje w nim określenia konkretnego harmonogramu, celów śródokresowych, inwestycji czy źródeł wsparcia dla działań, które mają docelowo doprowadzić do osiągnięcia pełnej neutralności klimatycznej,
- strategia nie zakłada w pełni wyeliminowania paliw kopalnych. Poniekąd traktuje węgiel jako paliwo przejściowe,
- ostatnie porozumienie Węgier z Rosją w kwestii dostawy gazu na najbliższe lata stanowi istotną sprzeczność z opracowaną strategią,
- strategia zbyt mocno opiera się na wykorzystaniu energii jądrowej,
- rola Odnawialnych Źródeł Energii w strategii jest za słaba, a jej potencjał niewykorzystany. W rezultacie efektywność energetyczna nie jest odpowiednio podkreślona.
Swoje wystąpienie prelegentka podsumowała wypowiedzią, że to nie koniec starań Węgier w zakresie planów dekarbonizacji państwa. Jest jeszcze wiele kwestii, które wymagają korekty, aby strategia stanowiła właściwe wytyczne do podejmowania działań w przyszłości.
Hiszpania może zaczynać
Oceną długoterminowej strategii niskoemisyjnej Hiszpanii zajęła się Ana Marquez. Prelegentka oceniła ją jako kompleksową strategię na rzecz rozwoju nowoczesnej i konkurencyjnej gospodarki. Jej zdaniem propozycja Hiszpanii zapewnia ciągłość działań i jest spójna z celami wyznaczonymi przez Unię Europejską. Sama strategia zakłada redukcję gazów cieplarnianych o 90%, transformację wszystkich sektorów gospodarki, utorowanie drogi do dekarbonizacji, stworzenie nowych miejsc pracy, rozwój nauki i kapitału ludzkiego oraz adaptację do zmian klimatycznych.
Hiszpania ma już do dyspozycji wszystkie potrzebne narzędzia, aby rozpocząć wdrażanie strategii. Opracowanie tego dokumentu jest dobrym punktem wyjścia do przeprowadzenia transformacji klimatyczno-energetycznej.
Polska ma inny pomysł
Ostatnim prelegentem biorącym udział w wydarzeniu był Wojciech Szymalski. Ze względu na brak opracowanej strategii ze strony Polski działacz nie mógł się dużo wypowiedzieć na ten temat. Wyraził jednak szczerą nadzieję na szybkie powstanie odpowiedniego dokumentu.
Krajowy Plan na rzecz Energii i Klimatu Polski to dokument, który został opracowany zamiast wymaganej przez Unię Europejską długookresowej strategii niskoemisyjnej. Co więcej, został już zatwierdzony przez polski rząd. - To nie jest wizja, tylko polityka państwa - komentuje Szymalski. Zaprezentowana w niej koncepcja ma charakter polityki restrykcyjnej. Duży nacisk położono w nim na pozyskiwanie energii w oparciu o węgiel i paliwa kopalne. Koncepcja ta zakłada ich wykorzystywanie do 2040 roku, a nawet dłużej.
Krajowy Plan na rzecz Energii i Klimatu Polski odwołuje się tylko do sektora energetyki. Nie jest na tyle kompletny, żeby pokryć inne sektory, które również przyczyniają się do emisji zanieczyszczeń do środowiska (transport, rolnictwo, przemysł). Zostały najzwyczajniej pominięte. Nie ma tutaj zatem mowy o wspólnej wizji dla kraju, który aspiruje do osiągnięcia pełnej neutralności klimatycznej do 2050 roku.
W tej całej sytuacji jest jednak nadzieja. Jak udało się ustalić, w 2020 roku rozpoczęły się prace nad dokumentem nazwanym Koncepcją Rozwoju Kraju. - Liczymy, że zostaną w nim pokryte również kwestie klimatyczne - zakończył swoje wystąpienie Szymalski.
Całość wydarzenia została zamknięta sesją Q&A, podczas której prelegenci odpowiedzieli na pytania i wątpliwości ze strony słuchaczy debaty.
